Dromen, durven, doen met en door de kinderen: hoe het portfolio kinderen hun eigen stem geeft

In de jeugdzorg gaat het vaak over kinderen. Professionals schrijven rapportages, stellen doelen op en praten in evaluaties over risico’s en labels van het kind. Maar wat vindt het kind zelf eigenlijk belangrijk? Waar droomt het kind van, welke verlangens en wensen heeft het kind, en wie wil het naast zich hebben op de weg naar de toekomst? Dat zijn de vragen die wij bij D3 belangrijk vinden en centraal willen stellen.

Bij D3 hebben gedragswetenschappers Anique en Lobke en persoonlijk begeleider Jo-Ann, een tool ontwikkeld die precies dat centraal stelt: het portfolio.

Een boekje voor je leven

“Het portfolio is een bundel van informatie van en voor het kind: dit ben ik, dit wil ik, dit vind ik moeilijk en dit is waar ik van droom.”

Het portfolio is van en voor het kind zelf. Het is een levend document waaraan continue wordt gewerkt. Een plek waar kinderen zelf hun wensen, talenten en toekomstdromen in kunnen vastleggen. Ze maken tekeningen, schrijven korte zinnen, plakken foto’s of kiezen plaatjes die zij willen. Daarnaast is er ruimte voor het kind om ook de kwetsbare, en soms moeilijkere zaken in het leven ergens (op een creatieve manier) een plek te kunnen geven in de taal en beleving van het kind. Al deze informatie draagt bij aan het schrijven van het behandelplan, zodat het beter aansluit bij de wensen en behoeften van het kind.

“In plaats van labels en dossiers draait het portfolio om wie je bent, wat je belangrijk vindt en waar je naartoe wilt.”

Van doelen naar dromen
Een belangrijk verschil is de taal. In de jeugdzorg worden doelen opgesteld: hygiëne, schoolgang, emotieregulatie. Maar dat kan voor een kind voelen alsof het zelf het probleem is.

“Ik denk niet dat we het doelen moeten noemen. Ik denk dat we de dromen moeten verhelderen. Als je je droom helder hebt, gaan we daarnaartoe werken. Stap voor stap.’’

Kijk je naar wat er misschien onder bepaald gedrag ligt, de wens om vrienden te hebben, makkelijker contact te maken, zich geaccepteerd te voelen, dan werk je vanuit verlangen en ontwikkeling.

“Als je inzet op wat een kind zelf wil, is er ruimte voor groei en kunnen we dingen bereiken.”

Door te werken aan verlangens en verbinding kan risicogedrag vaak verminderen, omdat de onderliggende behoeften erkend worden. Het portfolio helpt om de doelen in het behandelplan betekenisvol te maken, omdat ze voortkomen uit wat het kind zélf wil, omdat ze klein, concreet en haalbaar worden voor iedere dag.

Door dromen zichtbaar te maken, krijgt ieder kind richting. Of het nu gaat om een wens om piloot te worden, of gewoon meer vriendjes te hebben. Vanuit die dromen kunnen wij als professionals aansluiten en het kind helpen stapjes te zetten in de richting die het zélf belangrijk vindt.

De hoofdpersoon in eigen verhaal
Met het portfolio zijn kinderen de regisseur van hun eigen verhaal. Professionals ervaren dat het portfolio, door de opzet, vormgeving, type vragen, ook hen helpt om écht in gesprek te gaan. Het nodigt uit tot nieuwsgierigheid, verder kijken dan gedrag of diagnoses, en het maken van verbinding.

“Door het portfolio ga je echt zitten met een kind, verder dan gedrag en diagnoses. Je leert het kind kennen in zijn puurste vorm.”

Impact in de praktijk
De eerste ervaringen zijn hoopvol. Een meisje wilde er foto’s in plakken, een ander wil erin tekenen. Het portfolio geeft kinderen eigenaarschap en plezier: het is van hén en ze willen hem vullen.

En het leuke is, we hebben twee versies: één voor het jongere kind en eentje voor het oudere kind. Zodat de kleuren, grafische vormen, taal en opdrachten aansluiten bij de leeftijd van het kind/ de jongere.

“Dit is geen map die in de kast belandt, maar een levend document dat meegroeit met het kind.”

Meer dan een tool: een beweging
Het portfolio is geen losstaand instrument, maar onderdeel van een bredere beweging binnen D3: werken vanuit de stem van het kind.

“Het kind moet leidend zijn in wat we doen. Natuurlijk binnen kaders, maar altijd vanuit het perspectief van het kind.”

Dat vraagt ook iets van professionals. Niet alleen plannen schrijven of risico’s afdekken, maar de tijd nemen om te luisteren en de ander écht te zien.

“Kinderen voelen haarfijn aan of je ze echt ziet en begrijpt. Het portfolio helpt om die verbinding te maken.”

Tot slot
Het portfolio geeft kinderen iets tastbaars dat ze kunnen meenemen, naar een volgende organisatie, naar huis, of simpelweg verder in hun leven. Het laat zien: dit ben ik, dit wil ik, en dit is mijn pad.

Met deze tool zet D3 verdere stappen in de richting van een jeugdzorg die minder draait om labels en regels, en meer om kinderen en dromen.

De eerste pilotgroepen zijn inmiddels gestart met de portfolio’s. Over twee maanden delen we graag een update over wat we leren en ervaren. Wil je er ondertussen meer over weten? Neem contact met ons op. We vertellen je graag meer!